Parc Slip Heritage Audio Tour

Os oedd eich tad yn löwr a chithau’n fachgen, mae’n bur debyg mai glöwr fyddech chi hefyd. Yma mae tad yn cerdded ei fab i’r gwaith am y tro cyntaf. Lamp yn eu llaw a Tommy Box a chinio yn eu pocedi.

Roedd plant yn cael eu cyflogi i agor a chau drysau oedd yn rheoli’r awyriad i’r pwll glo, i adael i’r tramiau fynd drwodd.

Dyddiad y trychineb yn y pwll glo, sef ffrwydrad dan y ddaear. Bu farw 112 o ddynion a bechgyn a hefyd un ar bymtheg o ferlod y pwll.

Yma fe welwch chi ddyddiadau’r newidiadau a’r digwyddiadau arwyddocaol ar y safle, o 1864 tan y presennol. Ar y top mae tram glo.

Y Mochyn Daear yw emblem Ymddiriedolaeth Natur De a Gorllewin Cymru a dyma ein hysglyfaethwr tir mwyaf. Mae’n aelod o deulu’r Carlymoliaid ac yn perthyn i’r Carlwm, y Wenci a’r Dyfrgi.

Mae’n anifail hawdd iawn ei adnabod, yn fawr a llwyd gyda chynffon bwt flewog, bol a phawennau duon ac wyneb du a gwyn streipiog cyfarwydd. Mae’r Mochyn Daear yr un mor gyffredin â’r Llwynog Coch, ond yn fwy nosol a swil ei arferion. Mae moch daear yn byw mewn grwpiau teuluol mawr mewn system o dyllau o’r enw ‘daear’.

Maent yn bwydo ar famaliaid bychain, wyau adar sy’n nythu ar y tir, pryfed genwair, ffrwythau, a gwreiddiau a bylbiau, y maen nhw’n cloddio amdanynt yn y ddaear gyda phawennau cryf eu traed. Mae’r cenawon yn cael eu geni ym mis Ionawr neu Chwefror ond yn treulio eu dau neu dri mis cyntaf dan y ddaear, cyn dod allan yn y gwanwyn.

Dyfeisiwyd y lamp ddiogelwch gan Syr Humphrey Davy yn 1815 i ddarparu
ffynhonnell ddiogel o olau o dan y ddaear. Roedd y lamp yn gadael ocsigen ar gyfer y fflam i mewn ond yn stopio’r fflam neu’r sbarc rhag cymysgu â’r nwyon ffrwydrol oedd i’w cael yn y pyllau glo.

Mae mwy na 600 o rywogaethau wahanol o löynnod byw a gwyfynod wedi’u cofnodi yn y warchodfa, gan gynnwys hywogaethau cenedlaethol brin fel y Glesyn Cyffredin a’r Gastan Frith. Y llefydd gorau ar gyfer Lepidoptera yw’r cynefinoedd o laswelltir sydd â chyfoeth o rywogaethau.

Defnyddiwyd Ebill tro (neu geibiau) i gloddio’r glo allan o wyneb y graig. Hefyd gellid eu defnyddio i dorri darnau mawr o lo’n fannach. Gan weithio ochr yn ochr â ffermwyr a gwirfoddolwyr lleol, mae’r Ymddiriedolaeth Natur yn rheoli Parc Slip fel tirwedd amaethyddol draddodiadol o ddolydd blodau gwyllt a chnydau âr.

Crëwyd y berllan yn 2021 fel rhan o brosiect Parc Rhanbarthol y Cymoedd. Mae’r berllan ffurfiol yn gymysgedd o afalau, gellyg, eirin a cheirios mewn amrywiaethau traddodiadol a threftadaeth Cymreig. Mae’r ardal anffurfiol wedi’i chynllunio gan feddwl am fywyd gwyllt gyda choed ffrwythau brodorol fel drain gwynion a phiswydd. Bydd blodau’r coed ffrwythau o fudd i’n pryfed peillio fel cacwn yn gynnar yn y gwanwyn.

Unwaith y byddant wedi sefydlu, bydd y ffrwythau’n cael eu defnyddio yng nghaffi ein Canolfan ymwelwyr ac i bobl fynd adref gyda nhw.